In een wereld waarin veel draait om schema’s, toetsen en prestatiedruk, is het soms lastig voor kinderen om echt tot rust te komen. Zeker na een schooldag vol prikkels en structuur. Juist daarom is open spel zo waardevol. Open spel betekent spelen zonder vastgelegd doel, zonder vaste regels of instructies. Het is een vorm van spelen waarin kinderen volledig hun eigen koers kunnen varen. En in ons gezin is het inmiddels niet meer weg te denken.

Wat begon als een experiment met een bak gekleurde rijst, is uitgegroeid tot een dagelijks rustmoment: de sensorische speelbak. Een eenvoudige bak, gevuld met zand, rijst, kikkererwten of andere materialen, aangevuld met kleine figuurtjes of accessoires in een thema. Maar wat er in die bak gebeurt? Dat is allesbehalve eenvoudig. Daar ontstaat magie. En rust. En ontspanning.

Wat is open spel eigenlijk?

Open spel is spel zonder vooraf bepaald resultaat. Er is geen handleiding, geen einddoel, en geen ‘juiste’ manier van spelen. Het draait helemaal om de eigen fantasie van het kind. Ze bepalen zelf wat ze doen, hoe ze het doen en waarom. Het is een manier van spelen die ruimte geeft voor creativiteit, probleemoplossend denken en zelfvertrouwen.

In tegenstelling tot gestructureerde spellen, waarbij een kind regels volgt of opdrachten uitvoert, biedt open spel volledige vrijheid. Dat kan met blokken, poppen, verkleedkleren of – in ons geval – een sensorische speelbak.

Onze sensorische speelbak als rustmoment

Na schooltijd hebben mijn kinderen vaak behoefte aan ontprikkeling. In plaats van meteen naar een scherm te grijpen, zoeken ze regelmatig hun weg naar onze sensorische speelbak. Soms zit daar gekleurde rijst in, dan weer kikkererwten, speelzand of kleine waterparels. We passen het thema vaak aan: een herfstbos, een bouwplaats, een onderwaterwereld… en daar mogen ze dan helemaal hun eigen invulling aan geven.

Wat ik zie gebeuren is bijzonder. Eén kind begint met sorteren: bakjes vullen, lepels gebruiken, structuren maken. Een ander begint een verhaal met diertjes en verzint hele avonturen. En een derde zit rustig te wroeten in het zand, simpelweg genietend van het voelen en bewegen. Iedereen vindt zijn eigen manier van spelen – en vooral: zijn eigen manier van tot rust komen.

Waarom werkt het?

Sensorisch spel stimuleert de zintuigen, en dat heeft een rustgevend effect. Zeker na een drukke dag vol prikkels helpt het kinderen om weer te ‘landen’ in hun lijf en hoofd. Door te voelen, bewegen, creëren en zelf te bepalen wat ze doen, bouwen ze letterlijk en figuurlijk spanning af.

Daarnaast heeft open spel ook emotionele voordelen. Kinderen verwerken gebeurtenissen door te spelen. Ze oefenen sociale vaardigheden, lossen in hun spel situaties op en geven betekenis aan hun belevingswereld. Je ziet ze tijdens het spelen ontspannen, lachen, of juist geconcentreerd bezig zijn. Het is echt een vorm van zelfexpressie.

Als ouder genieten van het spel

Eerlijk is eerlijk: ik geniet er minstens zo veel van als zij. Niet omdat ik meespeel – al gebeurt dat soms ook – maar vooral omdat ik zie hoe ze opgaan in hun eigen wereld. Geen geruzie, geen drukte, geen “ik verveel me”. Alleen rust en spel. En daarna zijn ze vaak zichtbaar ontspannener, gezelliger en in balans.

Tips om thuis open spel te stimuleren

Wil je thuis ook aan de slag met open en sensorisch spel? Hier zijn wat tips:

• Maak een sensorische speelbak: gebruik een lage opbergbak en vul die met een basis zoals rijst, zand, pasta of kikkererwten. Voeg accessoires toe die passen bij een thema.
• Gebruik weinig regels: leg alleen basisafspraken vast (zoals “het blijft in de bak”) maar laat de rest vrij.
• Bied variatie aan: wissel het materiaal of het thema af, maar houd het simpel.
• Laat kinderen leiden: kijk wat zij verzinnen en speel eventueel mee op hun initiatief.
• Berg het zichtbaar op: als de speelbak in het zicht staat, kiezen kinderen er sneller zelf voor om ermee te gaan spelen.

Tot slot

Open spel is een krachtig middel om kinderen de ruimte te geven om te zijn wie ze zijn, zonder druk of verwachtingen. In onze ervaring brengt het rust, ontspanning én verbinding – met zichzelf én met elkaar. En als ouder is het een cadeautje om te mogen toekijken hoe ze in hun spel verdwijnen. Geen prestatiedruk, geen schermtijd, geen haast – alleen spel, op hun eigen manier.

Ben je enthousiast geworden door deze blog?
Op onze website delen we nog veel meer inspiratie! Van leuke spellen voor het hele gezin tot lekkere recepten en ideeën voor gezellige dagjes uit. Neem vooral een kijkje en laat je verrassen.